De recente berichten in de media over het ontstaan van mogelijke bijwerkingen van het AstraZeneca vaccin roepen veel vragen op. Helemaal nu na voorbeeld van verschillende Europese landen ook Nederland heeft besloten het vaccineren met dit vaccin tot nader orde een halt toe te roepen. Om welke ziektebeelden gaat het nu eigenlijk? Is het stoppen van het vaccineren wel terecht? En wat mogen we nu verwachten? Daar gaan we het in deze blog over hebben.
Om welke mogelijke bijwerkingen gaat het?
Wat is oorzakelijk verband?
Een oorzakelijk verband is de statistische term waarmee men bewijs levert of het ene daadwerkelijk veroorzaakt wordt door het andere. Een oorzakelijk verband wordt er gevonden wanneer het ene, bijvoorbeeld de bijwerking, vrijwel zeker wordt veroorzaakt door het andere, het vaccin. Dit moet aan een aantal regels voldoen. Zo moet de oorzaak voorafgaan aan het gevolg. dus de bijwerking moet ontstaan ná het geven van het vaccin. Ook mogen er geen andere mogelijke veroorzakers in het spel zijn. En bovendien mag er geen sprake zijn van toeval.
Hoe zit dat met een longembolie?
Een longembolie is een bloedstolsel dat de vaten van de longen verstopt, waardoor het gebied in de longen achter de bloedprop geen of minder bloedtoevoer krijgt. Hierdoor kan het bloed minder zuurstof opnemen en naar de cellen verplaatsen, waardoor mensen benauwd kunnen worden. Ook kan het, wanneer het gaat om een groot stolsel, de bloedsomloop blokkeren. Dit kan dodelijk zijn. Soms worden longembolieën veroorzaakt door bepaalde stollingsziekten, maar vaak vinden we geen onderliggende oorzaak. De behandeling van longembolieën bestaat uit het toedienen van een antistollingsmiddel. Hoe vaak longembolieën voorkomen in Nederland weten we niet precies en de cijfers verschillen per populatie. Zo komen longembolieën bij de huisarts waarschijnlijk zo’n 0.2 keer per 1000 mensen per jaar voor, terwijl wij op de spoedeisende hulp veel vaker longembolieën zien. Dit komt omdat we op de spoedeisende hulp een geselecteerde groep mensen zien, waar de huisarts de patiënten die waarschijnlijk geen longembolieën hebben als het ware al heeft weggefilter.
Het ontstaan van een longembolie na vaccinatie kan toeval zijn
Als we voor het gemak de cijfers uit de huisartsenpopulatie gebruiken en een grove rekensom maken zouden er in Nederland met 17 miljoen inwoners zo’n 3400 longembolieën per jaar ontstaan, wat neer komt op 65 per week. Best vaak dus. Op dit moment zijn minimaal 120.674 en maximaal 588.241 mensen in Nederland gevaccineerd met AstraZeneca in grofweg 2 maanden tijd.(2) Als je volgens uitrekent hoeveel mensen er sowieso al gemiddeld in deze 2 maanden een longembolie krijgen zijn dit er 4-20. Als er inderdaad 10 mensen een longembolie hebben gekregen (wat dus nog niet bewezen is), kan dit ook nog op toeval bestaan en niks met het vaccin te maken hebben.
En de trombocytopenie?
Een trombocytopenie na vaccinatie is vooralsnog alleen in Denemarken en Noorwegen gemeld.(1). Een trombocytopenie is een tekort aan bloedplaatjes. Bloedplaatjes heb je nodig voor de stolling. Wanneer je een tekort hebt aan bloedplaatjes kan het zo zijn dat de stolling niet goed op gang komt wanneer je een bloeding krijgt. In het ergste geval kan bloeding dodelijk zijn.. Een tekort aan bloedplaatjes heeft verschillende oorzaken. Deze worden onderverdeeld in een verstoorde aanmaak, een vergroot verbruik, of een te actieve milt (die bloedplaatjes wegvangt of afbreekt ).Wat hierin belangrijk is, is de ernst van de trombocytopenie. Een minimaal tekort aan bloedplaatjes is niet zo’n probleem, en word wel eens gezien bij bepaalde aandoeningen waarbij bloedplaatjes gebruikt worden voor het vormen van een stolsel zoals kortdurend ook bij longembolieën zou kunnen gebeuren. Wanneer dit het geval zijn, dan is het niet gek dat de aandoeningen samen voorkomen. Bovendien levert dit dan geen gevaar op voor de patiënt, de aanmaak van de bloedplaatjes is dan niet verstoord en het verbruik is tijdelijk toegenomen. De behandeling van een longembolie, de toediening van een antistollingsmiddel mag dan ook gewoon gestart worden. Een ernstigere trombocytopenie is echter een ander verhaal. Afhankelijk van de oorzaak hiervan wil je namelijk soms liever geen antistollingsmiddelen geven, omdat het risico op ernstige bloedingen dan nog groter wordt. Het is daarom belangrijk om onderzoek te doen naar de ernst en oorzaak van een trombocytopenie. Hier over is bij de genoemde patiënten nog niets bekend.
Ook ontstaan van trombocytopenie kan op toeval berusten
Omdat een trombocytopenie verschillende oorzaken kan hebben, focus ik me in deze blog vooral op de meest interessante oorzaak in het kader van vaccins: de immuun-trombocytopenie. Deze kan, naast een heleboel andere oorzaken, door medicijnen (o.a. het antistollingsmiddel heparine) of infectieziekten (o.a. virussen) worden veroorzaakt. Dit ziektebeeld komt zo’n 50 keer voor per 1.000.000 inwoners per jaar.(3) Grofweg gezien zou je dit bij de AstraZeneca gevaccineerden in 2 maanden tijd zo’n 1-4 keer kunnen zien. Dit kan dan nog steeds op toeval (of andere oorzaken) berusten en hoeft dan nog steeds niks met het vaccin te maken te hebben. Kortom, een oorzakelijk verband is hiermee zeker niet aangetoond.
Is stoppen met vaccineren terecht?
Op dit moment lijkt stoppen met vaccineren aan de ene kant niet gerechtvaardigd, omdat er geen oorzakelijk verband is aangetoond en de kans dat het ontstaan van de genoemde ziektebeelden op toeval berust zeker aanwezig is. Stoppen met vaccineren lijkt daarom wat grof geschut. Aan de andere kant kun je een oorzakelijk verband logischerwijs ook pas aantonen op het moment dat je er onderzoek naar hebt gedaan en is het bijhouden van potentiële bijwerkingen bij het Lareb natuurlijk niet voor niks. Dit is dan ook precies wat er op dit moment van de instanties mag worden verwacht: gedegen onderzoek naar wát er precies aan de hand is geweest, bij welke mensen, en of er andere verklaringen worden gevonden dan het vaccin. Hiernaast dient er te worden gekeken of het ontstaan van deze ziektebeelden op toeval kan berusten. Oftewel, of de ziektebeelden bij de gevaccineerde statistisch significant vaker voorkomen dan dat je op basis van de huidige cijfers in de gehele bevolking mag verwachten. Oftewel: onderzoek naar een oorzakelijk verband. Overigens werden in de grote studies naar het vaccin, waar 23848 proefpersonen aan meededen een trombocytopenie niet gezien en een longembolie 1 keer (niet statistisch vaker dan in de controlegroep).(4) Op basis van deze studies lijkt een oorzakelijk verband tussen de ziektebeelden en het vaccin niet waarschijnlijk. Het is hierbij wel belangrijk te realiseren dat deze studies verricht werden met gezonde vrijwilligers en het tot nu toe onduidelijk is of de mensen waarin de mogelijke bijwerkingen optraden dit ook waren.
Wat als er toch wel een oorzakelijk verband wordt aangetoond?
Als er toch een oorzakelijk verband wordt aangetoond tussen het vaccin en het ontstaan van deze ziektebeelden wil dat niet per se zeggen dat het AstraZeneca vaccin niet meer gebruikt kan of mag worden. Er zal onder andere eerst gekeken moeten worden naar of dit verband alleen in een bepaalde groep zichtbaar is en wellicht in andere groepen niet. Vervolgens zal er per persoon een afweging gemaakt moeten worden tussen het risico op bijwerkingen van dit vaccin tegen het risico van het krijgen van ernstige Covid19. Hierin zal onder andere moeten worden meegewogen dat het krijgen van Covid19 een bewezen verhoogde kans op stolselvorming geeft, naast alle andere ziekteverschijnselen. De vraag is vervolgens of het onverstandig is om een preventief medicijn te accepteren wat stolselvorming als bijwerkingen zou kunnen hebben? Misschien. Aan de andere kant slikken jaarlijks behoorlijk wat vrouwen de anticonceptiepil, die precies deze bijwerking kan hebben.
Referenties
Disclaimer: deze blog is geschreven vanuit mijn perspectief als arts. Ik geef in deze blog geen medisch advies, maar probeer de informatie te geven waarmee jij zelf de medische achtergrond beter kunt begrijpen en beter beslissingen kunt maken over wat voor jou goed is om te doen. Ik ben geen expert op het gebied van politiek, of economie, en schrijf daar dus ook niet over. Een pandemie is voor ons allemaal nieuw. Voor artsen, voor de overheid, voor iedereen. Beleid maken op het onbekende, met informatie die morgen alweer achterhaald kan zijn, is super moeilijk. Dat vergt mijns inziens ballen. En daarmee kunnen de keuzes die vandaag gemaakt worden, met de kennis van vandaag, over een half jaar zowel onzinnig als heel goed blijken. Dat is de onzekerheid waar beleidsmakers en artsen momenteel mee hebben te dealen. Ik probeer in deze blog met de medische kennis die ik heb informatie te geven over de medische kant van het verhaal, gebaseerd op de informatie die voor mij beschikbaar is op het moment van schrijven, d.d. 15-3-2021. Ik word niet betaald of gesponsord voor het schrijven van deze blog, noch door mijn ziekenhuis, noch door de overheid of de farmaceutische industrie. Voor meer actuele informatie: ga naar www.rivm.nl
Comments