Nu de besmettingsaantallen met SARS-CoV-2 weer stijgen en ook de ziekenhuis- en IC (intensive care) opnames ten gevolge van Covid-19 weer oplopen, is het belangrijk te evalueren welke mensen er precies momenteel worden opgenomen en hoe we hen beter kunnen helpen. In de eerste plaats natuurlijk voor deze mensen zelf, maar ook zeker om de zorg beschikbaar te houden voor iedereen die zorg nodig heeft. Daarvoor is het bijvoorbeeld belangrijk te evalueren of er nu vooral mensen die geen vaccinatie hebben gekregen het ziekenhuis bezoeken of niet. En indien er ook gevaccineerden moeten worden opgenomen in het ziekenhuis, hoe dat dan kan. Daar over meer in deze blog.
De cijfers: niet alleen óngevaccineerde patiënten met Covid19
Tussen 1 september en 3 oktober waren volgens het RIVM 3 op de 4 patiënten Covid-19 patienten die in het ziekenhuis opgenomen ongevaccineerd, op de IC ging dat om 4 op de 5 Covid-19-patiënten.(1) Dit is een gemiddelde van alle ziekenhuizen. Dat betekent dus dat het prima zo zou kunnen zijn dat in het ene ziekenhuis 2 op de 4 opgenomen patiënten met Covid-19 ongevaccineerd is en in het andere ziekenhuis 4 op de 4. Dat ongevaccineerde patiënten die besmet raken met het coronavirus een risico lopen om opgenomen te worden in het ziekenhuis of op een IC is logisch, dat wisten we natuurlijk al sinds het begin van de pandemie. Bovendien is er is immers op dit moment nog geen wonderpil om ook hen te beschermen. Maar hoe kan het dat ook gevaccineerden toch kennelijk risico lopen op opname in een ziekenhuis en zelfs de IC ondanks hun beschermende vaccinatie?
Vaccinatie beschermt net niet 100% tegen ernstig ziek worden
We weten dat vaccinatie niet volledig beschermt tegen het krijgen van klachten door besmetting met SARS-CoV-2. Mensen konden na vaccinatie ook in de bekende onderzoeksgroepen nog steeds mild ziek worden. En hoewel de grote studies lieten zien dat vaccinatie 100% beschermt tegen ernstig ziek worden en IC opname, blijkt dat in de “echte wereld” toch net een klein beetje minder te zijn. Dit was te verwachten en is iets wat we eigenlijk altijd terug zien na goedkeuring van vaccins, medicatie en therapieën. Dit heeft te maken met het feit dat een onderzoek-setting (ook al is de onderzoeksgroep nog zo groot of divers) nooit helemaal de echte wereld kan nabootsen. Wel nagenoeg, maar niet helemaal. Een onderzoek-setting en onderzoeksgroep is immers altijd een steekproef van de werkelijkheid die de werkelijkheid zo goed mogelijk moet nabootsen. De “echte wereld” is echter vaak net wat diverser (want veel groter) dan in zo’n steekproef kan worden ondervangen. Zo zijn er in de “echte wereld” ook patiënten met bepaalde ziekten en aandoeningen die niet of niet in grote hoeveelheden in de eerste onderzoeksgroepen zaten, zoals patiënten met immuun-onderdrukkende medicijnen. Hierom wordt er na fase 3 onderzoek (de onderzoeksfase die voorafgaat aan goedkeuring van geneesmiddelen en vaccins) ook “real world data” verzameld. Omdat we het effect in de “echte wereld” willen blijven meten. En op dit moment is het effect van vaccinatie tegen SARS-CoV-2 middels de huidige goedgekeurde vaccins zo’n 95% bescherming tegen ernstig ziek worden en dood. Niet 100% dus, maar nog steeds een bijzonder hoog percentage.
Het belang van de cijfers in de juiste context plaatsen
Hoe meer mensen gevaccineerd zijn, hoe meer mensen dus ook tot die kleine groep behoren die helaas net niet voldoende beschermd wordt door vaccinatie. Dit is belangrijk om je te realiseren want het plaatst zowel de besmettingscijfers als de opnamecijfers in de juiste context. In Nederland is zo’n 80% van de volwassen bevolking nu gevaccineerd, dat zijn dus zo’n 10,4 miljoen volwassenen (in Nederland wonen ongeveer 13 miljoen volwassenen). Ook al lopen deze 10,4 miljoen volwassenen een hele kleine kans om ernstig ziek te worden van Covid-19, op 10,4 miljoen is ook een kleine kans nog een redelijk aantal patiënten. Daarom zal besmetting onder gevaccineerden ook toenemen wanneer het risico op besmetting überhaupt toeneemt.
Bovendien betekent dat dus ook dat wanneer er bijvoorbeeld 20 gevaccineerden op een IC liggen (dit is een fictief en random getal, gekozen voor rekengemak) dit dus gaat om 20 op een populatie van 10,4 miljoen. Wanneer we voor het rekengemak even stellen dat er net zo veel ongevaccineerden op een IC liggen, dus ook 20, gaat dit dan om een populatie van 20 op 2,6 miljoen. Volgens deze voorbeeld-rekensom loop je dan dus een 4x zo hoge kans op IC opname wanneer je niet gevaccineerd bent. In het echt ligt dit risico voor ongevaccineerden waarschijnlijk hoger omdat de verdeling tussen ongevaccineerden en gevaccineerden met Covid-19 op de IC’s niet gelijk is. Ook gaat het in deze fictieve rekensom om een gemiddeld risico van een totale groep. Mogelijk ligt het risico voor individuen binnen de groep net wat anders, bijvoorbeeld op basis van leeftijd, voorgeschiedenis of obesitas, alleen daar zijn bij mijn weten nog geen duidelijke cijfers van.
Maar, welke gevaccineerden liggen er dan op de IC?
Ook belangrijk voor context en nuance is te bekijken welke mensen er ondanks hun vaccinatie op de IC belanden. Dit is zowel belangrijk voor het begrijpen van de cijfers als ook om te weten welke groep mensen we wellicht beter zouden moeten beschermen. We weten inmiddels dat vaccinatie bij patiënten die een minder goed werkend immuunsysteem hebben vaker minder goed aanslaat. Dit gaat bijvoorbeeld om oudere mensen, mensen met chemotherapie of een orgaantransplantatie in de voorgeschiedenis. Deze mensen zijn dus vatbaarder om ernstig ziek te worden van Covid-19 ondanks vaccinatie, puur omdat vaccinatie minder goed werkt. Uit eigen ervaring is dit ook wat ik zie. Tot nu toe zijn de enige gevaccineerden die ik op de spoedeisende hulp voor Covid-19 moet behandelen patiënten met een minder goed werkend immuunsysteem. Op dit moment hebben we echter naar mijn weten nog geen duidelijke landelijke cijfers over deze mensen beschikbaar waardoor mijn ervaringen theoretisch ook nog op toeval kunnen berusten. Het is dus erg belangrijk om dit de komende tijd goed in de gaten te houden.
Werkt vaccinatie nog wel?
Nog een reden waarom het belangrijk is te blijven monitoren welke gevaccineerde patiënten ondanks vaccinatie toch ernstig ziek worden is omdat we zo kunnen monitoren of de door vaccinatie verkregen immuniteit afneemt. Het is namelijk niet gek dat immuniteit verkregen door vaccinatie in de loop van de tijd kan afnemen. We zien dit bij veel vaccinaties, zoals onder andere bij het vaccin tegen tetanus (waar je elke 10 jaar een booster van nodig hebt) of hepatitis B (hiervoor krijg je 3 prikken). Wanneer blijkt dat meer gevaccineerden op de IC belanden zonder dat zij verklarend onderliggend lijden hebben, kan dat een aanwijzing zijn voor verminderd effect van vaccinatie. Het is dan tijd voor een oppepper in de vorm van een booster prik.
TOEGEVOEGD OP 9-11-21:
Aanvullend op deze blog een aanvullende nieuwe bron: de cijfers van Oktober van het RIVM. Hieruit bleek dat van de 2054 IC opnames er 1064 patiënten (55%) niet gevaccineerd waren en 841 (44%) wél. (2) Hoewel het hierdoor dus in absolute getallen lijkt alsof er evenveel ongevaccineerden als gevaccineerden op de IC liggen, is dit procentueel dus heel anders. Een 1064 van de 2,6 miljoen versus 841 van de 10,4 miljoen is dus hiermee momenteel gemiddeld een 5x zo hoge kans om op de IC te belanden met Corona wanneer je niet gevaccineerd bent. Dit zegt dus iets over het gemiddelde van de groep, niet per see over individueel risico (zie eerder in deze blog). Ook zegt dit niet iets over of de gevaccineerden (en ongevaccineerden) bepaalde onderliggende ziektes hadden.
Referentie
Disclaimer: Deze blog is geschreven vanuit mijn perspectief als arts. Ik geef in deze blog geen medisch advies, maar probeer de wetenschappelijke informatie te geven waarmee jij zelf kunt nadenken en beslissen. Ik ben geen expert op het gebied van politiek, of economie, en schrijf daar dus ook niet over. Ik probeer in deze blog met de medische kennis die ik heb informatie te geven over de medische kant van het verhaal, gebaseerd op de informatie die voor mij beschikbaar is op het moment van schrijven, d.d. 8-11-2021. Ik word niet betaald of gesponsord voor het schrijven van deze blog, noch door mijn ziekenhuis, noch door de overheid of de farmaceutische industrie. Voor meer actuele informatie: ga naar de website van het RIVM.