Ieder menstruerend mens herkent dit waarschijnlijk wel: je menstruatie zou eigenlijk al moeten zijn begonnen, maar je hebt nog geen druppeltje bloed gezien. Oftewel: je bent overtijd! Je besluit een zwangerschapstest te doen, maar deze blijkt negatief te zijn. Welke andere verklaringen kunnen er dan zijn voor een te late menstruatie? En moet je hier eigenlijk mee naar de dokter? Daar over meer in deze blog.
Allereerst: wanneer spreken we van een te late menstruatie of overtijd zijn?
Officieel is je menstruatie pas te laat wanneer je 8 dagen overtijd bent, oftewel: wanneer je 8 dagen na je verwachte menstruatie nog steeds niet ongesteld bent. (1) Dit heeft dus te maken met de verwachte duur van je cyclus. Allereerst moet je je cyclusduur dus kennen om te berekenen of je daadwerkelijk overtijd bent.
De meeste personen die menstrueren hebben een cyclusduur tussen de 21 en 35 dagen, met enige variatie per cyclus binnen dezelfde persoon. Het is namelijk normaal wanneer je cyclus niet elke maand exact even lang duurt en een aantal dagen van elkaar verschilt. Er hebben namelijk nogal wat zaken die invloed kunnen hebben op de duur van je cyclus.
Als je cyclus meer dan 42 dagen heeft geduurd (dus 8 dagen langer dan de 35 dagen binnen de normale spreiding), maar minder dan 6 maanden, spreken we van oligomenorroe. Als je meer dan 6 maanden niet ongesteld bent geworden, nadat je al wel eerder hebt gemenstrueerd, noemen we dit secundaire amenorroe. Maar hoe kan dit dan komen?
9 oorzaken van een te late menstruatie
Oorzaak 1. Je bent tóch zwanger
Een beetje flauw misschien, maar wanneer je menstruatie uitblijft kan het zo zijn dat je tóch zwanger bent. Zelfs als je zwangerschapstest negatief is! Als je een zwangerschapstest te vroeg uitvoert kan het zo zijn dat het bèta-HCG, het stofje wat je produceert bij zwangerschap en wat getest wordt met de zwangerschapstesten, nog niet hoog genoeg is om door de testen te worden opgepikt. Het is dus altijd verstandig om een paar dagen later nog een keer te testen. Op een gegeven moment heb je natuurlijk wel genoeg getest en kun je zwangerschap vrijwel volledig uitsluiten. Blijf je toch twijfelen, neem dan contact op met je huisarts, zeker wanneer je menstruatie langer dan 2 maanden op zich laat wachten zonder andere simpele verklaring.
Oorzaak 2. Je bent het afgelopen jaar zwanger geweest
Na een zwangerschap is het normaal dat je cyclus zichzelf weer een beetje op de rit moet krijgen. Als je borstvoeding geeft kan het zelfs zo zijn dat je menstruatie gedurende langere tijd uitblijft. Gemiddeld worden mensen 6-12 weken na de zwangerschap weer ongesteld, met uitschieters naar een half jaar. Let hierbij wel goed op: op een gegeven moment kan je wél gewoon weer een eisprong krijgen zónder dat je alweer ongesteld bent geweest. De menstruatie volgt namelijk pas ná de eisprong. Je kunt dus gedurende de periode dat je niet menstrueert wél vruchtbaar zijn en opnieuw zwanger worden. Gebruik dus beschermende maatregelen wanneer je heteroseksueel contact hebt en niet zwanger wilt worden.
Oorzaak 3. Je hebt te veel stress gehad
Stress heeft invloed op vanalles, en ook op je menstruatiecyclus.(1,7) Er zijn verschillende studies geweest naar de invloed van (emotionele) stress op onder andere de hypothalamus, een klier in ons brein wat allerlei hormonen afgeeft waaronder de hormonen die de menstruatiecyclus reguleren.(3) Deze studies laten zien dat stress kan zorgen voor vermindere hormoonafgifte van deze klier. Hoeveel stress dan precies te veel is wat betreft je menstruatiecyclus, en of er hierin verschil zit tussen mensen, dat weten we nog niet.
Oorzaak 4. Je bent extreem aan het sporten
Sporten is gezond, maar ook sporten kun je overdrijven. Als je zo veel sport dat je extreem veel calorieën verbruikt, zal je ovulatie zichzelf uitstellen of helemaal stoppen, en zul je dus niet menstrueren. (2) Het is alsof je lichaam dan in een overlevingsstand gaat en zegt: dit lichaam heeft niet genoeg energie over voor een zwangerschap, dus we gaan het risico niet lopen. Hoe veel sporten te veel is verschild alleen enorm per persoon, grofweg gezien zie je dit voornamelijk bij echte topsporters, en bij mensen met een laag BMI of vetpercentage (zie punt 5). (3)
Oorzaak 5. Je bent enorm afgevallen
Eigenlijk lijkt deze oorzaak een beetje op punt 4. Ook hierbij kan je lichaam in een soort overlevingsstand gaan, en kan je ovulatie even “pauzeren”. Dit heeft onder andere te maken met het hormoon oestrogeen, wat onder meer in vetcellen aangemaakt wordt. Ook weten we dat ondergewicht invloed heeft op de hormoonafgifte in de hypothalamus.(3) Dit wordt vaker gezien bij mensen die veel sporten en/of een eetstoornis hebben. Hoeveel gewichtsverlies het nou exact om gaat weten we niet, en waarschijnlijk is ook dit weer persoonsafhankelijk. Over het algemeen zien we dit bij een BMI <18 en een vetpercentage <15%, maar ook schommelingen in het gewicht buiten deze waarden zou de menstruatiecyclus kunnen verstoren.
Het uitblijven van je menstruatie door je lichaamsgewicht of extreem sporten mag je zien als een teken dat jij en je lichaam hulp nodig hebben. Welke soort hulp voor jou het beste is, kan je overleggen met je huisarts of behandelaar.
Oorzaak 6. Je hebt een jetlag / nachtdiensten gehad
Ook door nachtdiensten draaien of door bijvoorbeeld reizen naar andere tijdszones kan je ovulatie en cyclus veranderen. Dit heeft te maken met je circadiaanse ritme, je bioritme, wat onder andere je hormonen en je cyclus reguleert. Ikzelf merk dit vooral als ik nachtdiensten draai rondom mijn verwachte ovulatie: ik kan er dan de klok op gelijk zetten dat mijn menstruatie een aantal dagen te laat zal zijn (doordat mijn ovulatie opschuift en mijn menstruatie daardoor ook).
Oorzaak 7. Je hebt nieuwe medicatie
Allerlei medicatie kan invloed hebben op je menstruatiecyclus, waaronder natuurlijk anticonceptie maar ook antidepressiva, antipsychotica, bloeddrukmedicatie, allergiepillen en meer. Idem geldt voor sommige vaccinaties, al hebben die vaak een eenmalig effect (1 cyclus). Heb je veel last van cyclusschommelingen door medicatie (bijvoorbeeld omdat je zwanger wilt worden), overleg dan met je dokter om te bekijken wat je eventueel kunt doen.
Oorzaak 8. Je komt in de overgang (peri-menopauze)
Een van de eerste dingen die je merkt wanneer je menopauze (overgang) begint is het langer worden van je cyclus, en dit kan beginnen tussen je 30e en 40e (of zelfs eerder). (4) Dit hoeft helemaal niet te betekenen dat je binnenkort niet meer zal menstrueren, sterker nog, er kunnen jaren tussen de peri-menopauze (de jaren voorafgaand aan de “echte” overgang) en de menopauze zitten. Aanwijzingen dat je menopauze misschien toch is gestart zijn onder andere opvliegers en nachtzweten. Twijfel je, of maak je je zorgen vanwege bijvoorbeeld een actieve kinderwens? Neem dan contact op met je huisarts.
9. Er is toch iets medisch aan de hand
Er zijn allerlei medische ziektes en aandoeningen die invloed kunnen hebben op je cyclus. Van hormoon gerelateerde aandoeningen zoals het polycystic ovarian syndrome (PCOS), aandoeningen van de schilklier, tot allerlei andere medische aandoeningen. (5,6)
Belangrijk is je te realiseren dat mensen hierbij eigenlijk bijna altijd ook andere symptomen ervaren, zoals gewichtstoename, toename in lichaamsbeharing, stemmingswisselingen, nerveusheid, en nog veel meer. Een enkele menstruatie die te laat is zonder andere symptomen wordt meestal niet veroorzaakt door een medische aandoening. Duurt je cyclus wel erg lang, twijfel je of heb je aanvullende klachten? Neem dan contact op met de huisarts.
Referenties:
(3) https://folders.tjongerschans.nl/documents/345/4ea6f216-88af-4589-bd48-3cf04d3cf484/Document.pdf