Het is 3 uur ’s middags en ik heb dienst op de spoedeisende hulp. Het is glad geweest en dat zie je: de wachtkamer zit vol met patiënten verdacht van botbreuken. Ik tref een patiënt van 17 jaar, uitgegleden op een ijzig stoepje. Door zijn enkel gegaan. Hij had direct pijn aan de enkel, maar kan gelukkig nog wel lopen. Hij is gekomen om een botbreuk uit te sluiten. Een röntgenfoto werd vanwege de drukte alvast gemaakt.
Zijn enkel is inmiddels wat gezwollen. Ik onderzoek hem en diagnosticeer een verstuiking. ‘Gelukkig niet gebroken’, zeg ik. ‘En de foto dan?’, vraagt hij terecht.
Röntgenfoto
Ongeveer een kwart van alle verwondingen die we zien op de spoedeisende hulp zijn voet- en enkelklachten. Hiervan heeft 85% geen botbreuk, maar bijvoorbeeld een verstuiking (deze zijn niet zichtbaar op röntgenfoto’s). Als we van al deze pijnlijke enkels röntgenfoto’s maken is dat dus eigenlijk behoorlijk zonde. Kun je van tevoren dan al weten of een enkel gebroken is?
Gebroken of verstuikt
Om de hoeveelheid röntgenfoto’s die we van enkels maken te verminderen zijn de Ottawa Ankle Rules in het leven geroepen. Hierbij moet je 5 vragen beantwoorden. Als je op alle vragen met een ‘nee’ kunt antwoorden, heb je meest waarschijnlijk een verstuiking. Dan hoef je dus geen foto te (laten) maken. En het leuke is: dit is helemaal niet moeilijk en kun je ook zelf uitproberen!
Ottawa Ankle Rules
Wat zijn dan die vragen? Allereerst: kun je meer dan 4 stappen lopen? Ja? Dan mag je gaan drukken op je botten! Druk op je enkelbotten (binnen- en buitenzijde), de zijkant van je voet, en op je middenvoet. Kan dit allemaal pijnloos? Dan hoef je geen röntgenfoto te laten maken, en heb je meest waarschijnlijk een verstuiking. Dit scheelt röntgenstraling (te veel straling kan kankerverwekkend zijn), tijd, en de hoge kosten van een bezoek aan de spoedeisende hulp. Bij pijn of bij twijfel moet je natuurlijk altijd gewoon langs de huisarts gaan, die goed vervolgbeleid kan inzetten.
Verstuikt? Trainen!
Aan een verstuiking hoef je in principe niets te doen, die herstelt vanzelf. Tegen de (vaak pijnlijke) zwelling kan een drukverband worden aangelegd, dit is echter niet per se nodig. Soms zijn de enkelbanden uitgerekt of gescheurd. Hierdoor kan de enkel (vaak tijdelijk) instabiel zijn. Intapen is een optie, maar het effect hiervan is nooit bewezen. Het gebruik van krukken is mijns inziens af te raden, omdat krukken erg belastend zijn voor je armen en schouders en je zo van de regen in de drup zult vallen. Het belangrijkste is dat je, zodra de pijn is afgenomen, de enkel gaat trainen. Dit zorgt voor verbetering van de stabiliteit. Hier hoef je echt niet voor naar de sportschool: zo kun je bijvoorbeeld tijdens het tanden poetsen op één been gaan staan en dit afwisselen. Je zult al snel verbetering merken!
Mijn patiënt kwam lopend de onderzoekskamer binnen, en had ondanks zijn gezwollen enkel nergens drukpijn. De foto liet dan ook geen breuk zien. Hij vertrok gerustgesteld, met oefenadviezen en een digitale versie van de röntgenfoto. ‘Leuk voor op Insta’, grapte hij.
Disclaimer: Deze blog heb je al eerder van mij kunnen lezen op het platform gzndenzo. In verband met privacy en herleidbaarheid zijn een aantal essentiële patiënten karakteristieken gewijzigd of verwijderd, dan wel fictionele elementen toegevoegd.