Bijna iedere vrouw, of persoon die geboren is met een baarmoeder heeft wel eens last van de ongesteldheid… veel bloedverlies, buikpijn of misschien reageer je in de dagen vooraf wel heel chagrijnig op je omgeving. Tot op zekere hoogte hoort dit bij een normale maandelijkse cyclus. Maar wat als je elke maand doodziek van de pijn in bed ligt en een aantal dagen niet kan functioneren? Is er dan niet iets anders aan de hand?
Menstruatieklachten: wat is normaal en wat niet?
Uit onderzoek weten we dat ongeveer een derde van de vrouwen last heeft van haar ongesteldheid (1). Deze klachten kunnen bestaan uit hevig bloedverlies, pijn of stemmingsklachten voorafgaand aan, en tijdens de bloedingen. Als de klachten echter zo hevig zijn dat je je elke maand moet (of zou moeten) ziekmelden op je school, studie of werk, dan kan er meer aan de hand zijn. Pijnlijke menstruaties kunnen bijvoorbeeld een teken zijn van endometriose en bij hevig bloedverlies kun je denken aan een stollingsprobleem of bijvoorbeeld vleesbomen of poliepen.
Hevig bloedverlies tijdens de ongesteldheid is niet normaal
Een vrouw bloedt gemiddeld twee dagen tot een week als ze ongesteld is. Je kunt het bloed opvangen met een maandverband, tampon of menstruatiecup. Als je vaker dan elke 2 uur moet wisselen, dan is dat een teken dat het te veel is en ook als je stolsels verliest die groter zijn dan ongeveer een euromunt. Vaak doorlekken, overdag of s nachts en last hebben van duizeligheid of bleekheid, kunnen ook tekenen zijn dat je te veel bloed verliest. De meeste vrouwen zijn elke maand ongesteld, maar alles tussen de 21 en 35 dagen is eigenlijk normaal. Als je ongesteldheid anders verloopt dan hierboven beschreven, zou je dit eens met je huisarts kunnen bespreken om samen te kijken wat de oorzaak is, en of er iets aan te doen is. (2,3)
Oorzaken van hevig bloedverlies tijdens de ongesteldheid
Als je voor het eerst ongesteld wordt, we noemen dat de ‘menarche’, dan kan dat de eerste maanden heftig bloedverlies en pijnklachten geven, en kan de ongesteldheid nog heel onregelmatig zijn. Het lichaam van een meisje heeft tijd nodig om aan de nieuwe hormonale situatie te wennen en vaak wordt het beter in de loop van de tijd. Hier geldt echter ook: als de klachten dusdanig zijn, dat je niet naar school kunt... dan is dit niet normaal! Als de klachten of het hevige bloedverlies blijven of erger worden naarmate je ouder wordt zijn daar verschillende oorzaken voor te noemen. We weten dat van alle jonge meiden die hevig bloedverlies bij de ongesteldheid hebben, ongeveer een derde een stollingsstoornis heeft. (4) Zeker als dat in je familie voorkomt of je zelf vaak blauwe plekken hebt bijvoorbeeld, is het een goed idee om dat een keer te laten checken. In de volwassen leeftijd kan hevig bloedverlies wijzen op vleesbomen of poliepen, dit zijn goedaardige afwijkingen die onder invloed van de hormonen in de baarmoeder kunnen groeien. Soms wordt er geen duidelijke oorzaak gevonden, maar kan de huisarts of gynaecoloog je wel helpen om het bloedverlies te verminderen. Vraag dus zeker om hulp wanneer dat nodig is!
Oorzaken van pijnklachten tijdens de ongesteldheid
Vaak hebben meisjes en vrouwen last van buik- of rugpijn tijdens de maandelijkse bloedingen. Op zich is dat normaal. Je baarmoeder is een spier die samentrekt en door dat samentrekken komt er een hormoonachtig stofje vrij, prostaglandine, dat er weer voor zorgt dat de spieren van de baarmoeder nog meer gaan samentrekken, wat soms pijn kan veroorzaken. Ook hebben deze prostaglandines effect op de darmen, waardoor sommige vrouwen darmkrampen of diarree kunnen krijgen. Je kunt tijdens de ongesteldheid een warme kruik op je buik leggen of een pijnstiller nemen, maar ook hier geldt: als je niet kunt functioneren, is het tijd om eens verder te kijken!
Endometriose als oorzaak voor pijnlijke menstruaties
Een veel voorkomende oorzaak van pijn rondom de ongesteldheid is endometriose. Misschien heb je nog nooit van deze ziekte gehoord, maar het komt heel vaak voor, bij ongeveer 1 van de 8-10 vrouwen. Bij vrouwen met endometriose zit er weefsel dat zich gedraagt als baarmoederslijmvlies op andere plekken in de buikholte en door invloed van de hormonale schommelingen kan dit zorgen voor bloedingen en ontstekingsreacties op de plekken, waardoor je veel pijn kunt ervaren. De meeste vrouwen met endometriose zijn goed geholpen door het onderdrukken van de (pijn)klachten met pijnstillers of hormonen. In sommige gevallen is een operatie nodig om dit te behandelen. Endometriose komt voor op alle leeftijden.(5) Dus ook hier geldt: als je veel pijn hebt en niet naar school, werk of studie kunt, trek aan de bel!
Een onregelmatige ongesteldheid kan passen bij PCOS
Zoals hierboven beschreven duurt een gemiddelde cyclus tussen de 21 en 35 dagen. Alles daartussen is normaal, dus niet iedereen heeft een cyclus van precies 28 dagen wat veel vrouwen denken. Bij hele jonge meiden, in de eerste 8 jaar na de eerste menstruatie, kan een langere cyclus normaal zijn, maar als je al langer dan 8 jaar ongesteld bent en je cyclus duurt meer dan 35 dagen, dan kan een hormonale stoornis de oorzaak zijn. Het is verstandig om naar de huisarts te gaan en je eventueel door te laten verwijzen naar een gynaecoloog.
Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS). Bij PCOS zitten er veel (poly) eiblaasjes (cysten) in de eierstok (ovarium). Er is een verstoring in de hormoonbalans, waardoor de eierstokken te veel mannelijk hormoon aanmaken e niet elke maand zorgen voor een eisprong, dit merk je doordat je de ene keer wel ongesteld bent en het de volgende keer maandenlang niet. Soms kan het teveel aan mannelijk hormoon zorgen voor overmatige haargroei of bijvoorbeeld puistjes. Als je geen zwangerschapswens hebt krijgen je als vrouw met PCOS het advies om een voorbehoedsmiddel te gebruiken, omdat je nooit weet of en wanneer er een eisprong plaatsvindt. Ook kan hormonale behandeling, zoals bijvoorbeeld de anticonceptiepil, helpen tegen overmatige haargroei of huidklachten. Een deel van de vrouwen met PCOS heeft last van overgewicht. Een gezonde leefstijl en eetpatroon is daarom heel belangrijk. Als het lukt om een aantal kilo af te vallen, wordt de menstruatie soms ook weer regelmatiger. (2,3)
Klachten als je ongesteld bent... wat kun je eraan doen?
De meeste vrouwen zullen uit zichzelf wel een warme kruik of een dekentje pakken en lekker op de bank gaan liggen als ze ongesteld zijn en zich niet lekker voelen. Als er ook sprake is van veel pijnklachten, kunnen pijnstillers soms ook goed helpen. Je kunt dan eerst paracetamol proberen en als dat niet voldoende helpt een zogenaamde NSAID (ontstekingsremmer) erbij. Deze pijnstillers, zoals bijvoorbeeld Naproxen of Ibuprofen hebben een goed pijnstillend effect op de pijnlijke samentrekkingen van de baarmoeder. Helaas kunnen ze ook bijwerkingen, zoals maagklachten geven.
Gelukkig kunnen de meeste vrouwen, ondanks de klachten, gewoon hun dagelijkse dingen blijven doen, maar als dat niet zo is, is het verstandig om eens met de huisarts te gaan praten. Afhankelijk van de klachten die je aangeeft zal je huisarts voorstellen om te starten met een hormonale behandeling om de klachten bij de ongesteldheid te verminderen. Dit kan de anticonceptiepil zijn, maar bijvoorbeeld ook een spiraaltje, een vaginale ring die hormonen afgeeft of een staafje in je arm. De huisarts kan dan met je bespreken wat het beste bij jou en je situatie past. Alle vormen van hormonale voorbehoedsmiddelen zijn ook geschikt om bloedings- of pijnklachten tijdens de ongesteldheid te behandelen.
Naar de huisarts met je menstruatieklachten
Milde klachten tijdens de ongesteldheid zijn normaal, maar als je last hebt van zoveel bloedverlies dat je deur niet uit kunt, of als je zoveel pijn hebt, dat je alleen maar met een warme kruik op de bank wil liggen en een serie kijken, dan is dat NIET normaal! Schroom niet om naar de huisarts te gaan en bespreek je klachten. Het is belangrijk om te begrijpen waarom je zoveel klachten hebt en heel vaak is er ook zeker iets aan te doen! Blijf er dus vooral niet mee rondlopen.
Over de gastauteur: Deze blog is geschreven door Lennie van Hanegem, gynaecoloog in het UMC Utrecht. Ze houdt zich vooral bezig met vrouwen met menstruatieklachten en heeft zich gespecialiseerd in de behandeling van endometriose. Ze doet ook onderzoek naar menstruatieklachten en endometriose en heeft een specifieke interesse in jonge vrouwen en meiden met deze klachten.
Referenties:
1.Schoep ME, Nieboer TE, vd Zanden M, Braat DM, Nap AW. The impact of menstrual symptoms on everyday life: a survey among 42.879 women. Am J Obstet Gynecol 2019; 220(6): 569.
2. www.thuisarts.nl
3. degynaecoloog.nl
4. Borzutsky C, Jaffray J. Diagnosis and management of heavy menstrual bleeding and bleeding disorders in adolescents. JAMA Pediatr 2020; 174(2): 186-194.
5. Becker CM, Bokor A, Horne A, Jansen F, Kiesel L, King K, Kvaskoff M, Nap A, Petersen K, Saridogan E, Tomassetti C, van Hanegem N, Vuliiemoz N, Vermeulen N. ESHRE guideline: endometriosis. Hum Repord Open 2022.