Sinds enkele jaren zijn sekseverschillen binnen de geneeskunde een hot topic voor onderzoek. Vooral binnen de hart- en vaatziekten. Zo is er steeds meer aandacht voor het feit dat vrouwen die een hartinfarct krijgen vaker andere klachten hebben dan mannen. Denk aan moeheid en/of kaakpijn. Daarbij worden hartinfarcten bij vrouwen vaker door andere dingen veroorzaakt, bijvoorbeeld door samenknijpingen of scheuren van de vaten die het hart van bloed moeten voorzien. Bij mannen zien we juist relatief vaker aderverkalking.(1)(2) Een hartinfarct kan uiteindelijk leiden tot een situatie waarin gereanimeerd moet worden. En ook op dat gebied blijken verschillen in sekse te zitten..
Vrouwen overlijden vaker
In een 7 jaar durend onderzoek in de regio Amsterdam (waar ze een grote reanimatie database hebben opgezet), werden 5717 patiënten geïncludeerd die buiten het ziekenhuis gereanimeerd werden op basis van waarschijnlijk een hartinfarct.(3) Hiervan was slechts 28% vrouw (dit gaat dus over sekse, niet over gender). En wat bleek? De vrouwen die gereanimeerd werden hadden ten opzichte van mannen een kleinere kans om de reanimatie te overleven! Een kleine positieve noot: als ze de reanimatie wél overleefden, dan kwamen ze er neurologisch net zo goed uit als mannen.
Waarom is dat zo?
Natuurlijk hebben ze in dit onderzoek ook gekeken naar de verklaring. Zo waren vrouwen gemiddeld iets ouder dan de mannen: 69,4 versus 67,1 jaar. Ook bleek dat vrouwen vaker een uitgebreidere voorgeschiedenis hadden en dat hun hartklachten minder goed te behandelen waren met bijvoorbeeld een dotterprocedure. Maar, misschien het belangrijkste: er werd bij vrouwen minder vaak door omstanders een reanimatie uitgevoerd dan bij mannen. Dit was deels te verklaren doordat vrouwen vaker hun hartprobleem kregen terwijl ze alleen thuis waren en er dus niemand in de buurt was. Hiernaast hadden vrouwen minder kans op het hebben van een dodelijke, behandelbare hartritmestoornis (waar je de AED voor kunt gebruiken).(3)
Komt dit door ‘vrouw-zijn’?
Op basis van deze studie is het nog niet goed te zeggen waar het verschil in overleving na een reanimatie tussen mannen en vrouwen door zou kunnen komen: misschien een biologisch verschil tussen mannen en vrouwen, of het verschil in leeftijd, of wel/niet reanimeren door omstanders, het hebben van een dodelijke hartritmestoornis of alle andere factoren.
Waarom worden vrouwen minder vaak gereanimeerd?
Deels komt dat dus omdat ze vaker alleen thuis zijn wanneer hun hartklachten optreden: ze zijn niet in het bijzijn van anderen en van een AED. Maar mogelijk heeft het ook te maken met het verschil in symptomen en de herkenning van hartklachten bij vrouwen. Waar een man vaker naar zijn borst grijpt bij een hartinfarct (een herkenbaar teken voor velen), zal een vrouw bijvoorbeeld flauwvallen, braken of klagen over nek/kaakpijn. Een andere hypothese is dat leken vrouwen niet goed durven te reanimeren, vanwege fragiliteit van het vrouwenlichaam en de aanwezigheid van borsten.
Wat kunnen we doen?
De kans dat je een reanimatie overleeft wordt groter wanneer je vroegtijdig gereanimeerd wordt (bijvoorbeeld door jou of mij) en wanneer een AED gebruikt kan worden. Het is daarom ontzettend belangrijk dat iedereen leert reanimeren.
Ook zou onderzocht moeten worden wat het effect is van de huidige reanimatietrainingen. De poppen en voorbeelden die gebruikt worden tijdens cursussen zijn mannelijk: dit is één van de redenen waarom ik in mijn cursus juist heb gekozen voor een vrouwelijk model. Mogelijk heeft dit effect op het tijdig starten van reanimatie bij vrouwen. Dit geldt eigenlijk voor allerlei vormen van inclusie: ik heb zelf bijvoorbeeld slechts zelden een reanimatiepop met een zwarte huidskleur gezien… Iets waar ik ook nog beter op moet letten.
Referenties
(1) Appelman Y, van Rijn BB, Ten Haaf ME, Boersma E, Peters SA. Sex differences in cardiovascular risk factors and disease prevention. Atherosclerosis 2015 July 01;241(1):211-218.
(2) Maas AH, Appelman YE. Gender differences in coronary heart disease. Neth Heart J 2010 December 01;18(12):598-602.
(3) Blom MT, Oving I, Berdowski J, van Valkengoed, I G M, Bardai A, Tan HL. Women have lower chances than men to be resuscitated and survive out-of-hospital cardiac arrest. Eur Heart J 2019 May 21.
Voor een volledige uiteenzetting van de resultaten van deze studie: zie ook het stuk dat ik eerder schreef met mijn collega voor Fanofem.