Ik (gastblogger Merel Nierstrasz) werk op de Neonatologie afdeling, in het Medisch Centrum Leeuwarden. Dit woord, Neonatologie, is afgeleid van verschillende woorden uit het latijn. Neo betekent namelijk nieuw, nato is afgeleid van natus, dat betekent geboren, en logie is afgeleid van logia, wat staat voor leer. De leer van de pasgeborenen dus. Of simpel gezegd, de zorg voor alle te vroeg (en ziek) geboren baby’s. Ik werk dus op een afdeling met baby’s, heel veel baby’s. Soms heel zieke baby’s wel te verstaan. De pasgeborenen die op onze afdeling liggen, verdelen we in verschillende groepen. In deze inleidende blog vertel ik je meer over drie bijzondere type baby’s die wij behandelen en hun verschillen en aandachtspunten!
Bijzondere baby 1: de Prematuur geboren baby
De eerste en grootste groep baby's die op onze afdeling liggen is wel de groep prematuren. Letterlijk betekent dit “voor de voldragen tijd (40 weken) geboren”, een te vroeg geboren baby’tje dus. Onder te vroeg geboren verstaan we in Nederland de kinderen die na 24 weken en voor de 37 weken zwangerschap ter wereld komen. Prematuriteit kan worden veroorzaakt door een afwijking of aandoening bij de baby, een infectie bij de moeder, een zwakke baarmoedermond, het gebruik van drugs of drank, of roken tijdens de zwangerschap. (1,3) Bij een zwangerschap van een meerling is de kans ook groter dat de kindjes prematuur geboren worden.(3)
Randprematuur, ernstig prematuur en extreem prematuur
Er zijn verschillende prematuren. Om te beginnen; baby’s geboren bij 35-37 weken, hen noemen we randprematuren. Ze zijn nog net te vroeg, maar het scheelt niet veel. Deze kindjes hebben meestal opstartproblemen zoals slecht drinken, ademhalingsproblemen of onvoldoende temperatuurregulatie, maar kunnen vaak na een paar dagen met moeder naar huis. (2)
Tussen de 28-32 weken hebben we het over ernstig prematuur geboren baby’s, deze kindjes hebben echt nog wel stappen te zetten voordat ze naar huis kunnen. Ernstig prematuren liggen vaak een aantal weken bij ons op de afdeling omdat hun organen, en vooral de longen, nog onrijp zijn. Hierdoor vraagt onder andere de ademhaling erg veel energie van de kindjes. De darmen zijn onrijp en nemen onvoldoende ijzer op, waardoor er te weinig rode bloedlichaampjes aangemaakt kunnen worden. Prematuren hebben een grotere kans op het krijgen van een infectie omdat hun weerstand lager is dan op tijd geboren baby’s. (1, 3, 12) Doordat de organen tijd nodig hebben om te rijpen, duurt het vaak weken tot zelfs maanden voordat deze kindjes naar huis kunnen.
En tenslotte de kwetsbaarste groep op de afdeling, de extreem prematuren. Dit zijn de kindjes die tussen de 24 weken en 28 weken zwangerschap worden geboren. Kindjes van deze termijn zijn erg kwetsbaar omdat zij over het algemeen veel last hebben van acute ademhalingsproblemen, acute problemen met de darmen, hun weerstand en de hersenen. Uit onderzoek blijkt ook dat veel van hen ten minste enige restverschijnselen overhouden na hun geboorte, denk aan problemen aan het gehoor en zicht, gedragsproblemen of een cognitieve achterstand (3,4,5) Er is bij deze kindjes zelfs een aanzienlijk risico op overlijden. Met name omdat alle organen zo onrijp nog zijn, hebben deze kindjes een lange weg te gaan voordat hun lichaam er klaar voor is om het zonder ondersteuning te doen.
Bijzondere baby 2: de Dysmatuur geboren baby
Een andere grote groep baby’s waar ik voor zorg, zijn dysmaturen. Wanneer een pasgeboren baby te weinig weegt voor de duur van de zwangerschap, noemen we dit dysmatuur. (7) Letterlijk betekent dit slecht voldragen. Er zijn meerdere oorzaken voor dysmaturiteit bij baby’s. Denk aan; een slecht werkende placenta, een moeder die drank, drugs gebruikt of alcohol drinkt, een hoge bloeddruk bij de moeder, een zwangerschapsvergiftiging of als de moeder ondervoed is (of is geweest). (3, 6)
Een kindje kan altijd dysmatuur zijn, onafhankelijk van de zwangerschapsduur. Dus bijvoorbeeld bij 24 weken, maar ook een baby van 42 weken kan veel te licht zijn.
Deze baby’s worden op de Neonatologie opgenomen wanneer ze groter moeten groeien, ze te mager en erg hongerig zijn. Maar ook kunnen deze kindjes het lastig vinden om warm te blijven omdat ze geen vetreserves hebben, ze hebben het dus moeilijk met de regulatie van hun lichaamstemperatuur. Daarnaast hebben dysmaturen vaak lage suikerspiegels, dit komt tevens omdat ze te weinig vetreserves, maar ook te weinig glucose (suiker) reserves hebben opgebouwd in de buik van hun moeder. (7) Doordat ze zo hard moeten werken om warm te blijven en hun bloedsuiker op peil moeten houden, komen ze meestal moeilijk aan. Alle energie gaat namelijk naar het warm blijven. Vandaar dat veel dysmatuur geboren baby’s in de couveuse liggen. Zo krijgen ze sneller wat meer gewicht erbij, omdat hun lichaam zich als het ware minder druk hoeft te maken over het warm blijven.
Bijzondere baby 3: de Macrosoom geboren baby
Soms hoor je van die verhalen, baby’s die geboren worden met een gewicht van 4500 gram of meer. Negen of tien ponders. Grote baby's dus: dit zijn macrosoom geboren kinderen. Oftewel kinderen met een groot lichaam. Maar een paar procent van de pasgeboren kinderen wordt macrosoom geboren. Wat wij zien is dat moeders vaak (zwangerschaps)diabetes hebben, de moeder na 42 weken is bevallen of er een erfelijke oorzaak is. (8)
Macrosoom geboren kindjes worden doorgaans 24uur lang geobserveerd en hun bloedsuikerspiegel wordt frequent bepaald. Dit omdat deze kinderen zo gewend zijn geraakt aan het continue hoge suikergehalte wat ze via de navelstreng van de moeder kregen, dat ze het zelf minder goed op peil kunnen houden en de hoeveelheid suiker uit de voeding soms te weinig is. Een kindje kan dan een glucose infuus nodig hebben om te zorgen dat het geen lage suikers meer heeft. Hiermee kan onder andere een hersenbeschadiging door lage suikers (de voedingsstof van de hersenen) worden voorkomen. (9) Ook deze baby’s komen soms in de couveuse te liggen, zo kunnen ze alle energie gebruiken voor het reguleren van hun bloedsuikerspiegel. Vaak is dat wel even passen en meten met zo’n Hollands welvaren 😉.
Daarnaast is het risico iets groter bij macrosoom geboren kinderen op een schouderdystocie (schouder blijft tijdens de bevalling haken achter het bekken, wat de volledige geboorte bemoeilijkt) tijdens de geboorte. Dit omdat de baby gewoon minder makkelijk geboren kan worden wanneer hij zo groot is. Deze moeilijke geboorte kan soms zelfs zorgen voor neonatale asfyxie, zuurstoftekort na de geboorte. (9) In dat geval worden deze kinderen ook altijd opgenomen op de Neonatologie afdeling voor een aangepaste behandeling. (10)
Andere bijzondere baby’s op de neonatologie
Tenslotte liggen er ook baby’s die opstartproblemen hebben na de geboorte, baby’s die geel zien vanwege een verhoogde aanmaak van bilirubine of verminderde opname van bilirubine door de lever, kindjes die slecht drinken en meer dan 7% gewichtsverlies hebben of baby’s die ziek ter wereld komen bij ons op de afdeling. Deze dingen kunnen onder andere veroorzaakt worden door een infectie, ziektes van de moeder, aangeboren afwijkingen of simpelweg omdat een kindje meconiumhoudend vruchtwater (baby heeft in het vruchtwater gepoept) heeft binnengekregen en het risico op een longontsteking of infectie hierdoor groot wordt geacht. (11)
Wanneer baby’s voldoende zijn gegroeid, stabiel genoeg en gezond zijn kunnen ze uiteindelijk naar een ander ziekenhuis wat dichter bij huis is, of naar huis. Deze stappen zijn voor zowel ons, als voor de ouders groots. Na vaak wekenlange zorg, is het fijn om te zien dat een kindje sterk en groot genoeg is om het zelf te doen. Het blijft voor ons dan ook mooi om ze terug te zien, bijvoorbeeld wanneer ouders later een keer langs komen lopen met hun baby’s nadat op controle zijn geweest, en je een enorme dikke, blozende baby in de kinderwagen ziet liggen!
Over de gastauteur: Deze gastblog is geschreven door Merel Nierstrasz. Zij is kinderverpleegkundige en Neonatologieverpleegkundige en werkt in het Medisch Centrum Leeuwarden op de couveuseafdeling. Ze werkte op de NICU in het AMC en is voor de liefde naar Friesland verhuisd, en woont nu met haar man, twee dochters, een hond en vier kippen in een dorpje onder de rook van Leeuwarden. Referenties
2. Late prematuriteit : een risicopopulatie? (ugent.be)
7. Leeuw, R. de Ned Tijdschr Geneeskd. 1973;117:1315-21