Afgelopen maand ontdekten Nederlandse onderzoekers dat het SARS-CoV-2 virus de placenta aan kan tasten. Ze publiceerden hun onderzoek in het wetenschappelijke tijdschrift Viruses.(1) Maar waarom is dit belangrijk? En moeten zwangere vrouwen nu ongerust zijn? Daarover meer in deze blog.
Wat doet een placenta
Allereerst is het natuurlijk belangrijk om te weten wat een placenta precies doet. De placenta, in het Nederlands de moederkoek, ontwikkelt zich tijdens de zwangerschap in de baarmoeder. Hij zit aan de ene kant vast aan de baarmoederwand en aan de andere kant via de navelstreng aan het ongeboren kind. De placenta vormt zo als het ware een soort van filter tussen de bloedsomloop van de moeder en die van het kind. Via de placenta worden bijvoorbeeld zuurstof en voedingsstoffen uit het bloed van de moeder naar het bloed van het kind getransporteerd. Afvalstoffen afkomstig uit het bloed van het kind komen via de placenta weer in het bloed van de moeder terecht. De moeder kan die afvalstoffen vervolgens verwerken zoals ze ook met haar eigen afvalstoffen doet. Nogal een belangrijk orgaan dus die placenta, tijdens de zwangerschap.
Als een placenta niet goed werkt
Tijdens de zwangerschap kan de placenta op verschillende manieren niet goed genoeg werkzaam zijn. Allereerst kan het zo zijn dat het bloed van de moeder bepaalde stoffen bevat die de placenta niet goed kan filteren. Dit geldt in principe voor elke placenta en is normaal. Deze stoffen gaan dan door de placenta heen en komen bij de baby terecht. Voor sommige stoffen is dat helemaal niet erg, voor andere stoffen wel. Voorbeelden van stoffen die niet goed te filteren zijn door de placenta zijn bijvoorbeeld alcohol, maar ook bepaalde medicijnen, sigarettenbestanden en bepaalde virussen. Deze kunnen vervolgens de baby aantasten. Dit kan aangeboren afwijkingen maar ook bijvoorbeeld miskramen en vroeggeboorte tot gevolg hebben. Dit heeft in dit geval dus eigenlijk niet zo veel met de placenta te maken (die is in principe helemaal normaal en werkt goed) maar met de blootstelling van de moeder aan deze stoffen. Hierop is ook het advies gebaseerd om bijvoorbeeld te stoppen met roken en drinken, en bepaalde medicatie te laten staan tijdens de zwangerschap.
Een andere manier waarop de placenta minder goed werkzaam zou kunnen zijn is doordat hij verstopt of ontstoken kan raken. Dit kan bijvoorbeeld doordat er bloedpropjes in de placenta ontstaan, maar ook door bepaalde infecties. Wanneer een (deel van) de placenta verstopt raakt kan hij (deels) afsterven. Hierdoor functioneert de placenta minder goed, wat een effect kan hebben op de ongeboren baby doordat de stofwisseling tussen moeder en kind in gevaar komt. Hierdoor kan het ongeboren kind bijvoorbeeld zuurstofgebrek krijgen en kunnen miskramen of vroeggeboortes ontstaan. Hierbij gaat het dus echt om een niet goed werkende placenta. En dit is ook wat door de onderzoekers bij vrouwen met een Coronavirus infectie werd gezien.
Placenta en Corona: hoe zit dat precies
Hoewel een jaar geleden vanuit een Amerikaans onderzoek met 64 zwangeren met Corona werd gedacht dat het SARS-CoV-2 virus de placenta niet zou aantasten (2), bleken daar in de loop van de tijd in de praktijk toch wel steeds meer aanwijzingen voor te zijn. Gedurende een jaar werden daarom op de afdeling gynaecologie in het Erasmus ziekenhuis in Rotterdam alle zwangeren die symptomen hadden die bij Covid19 zouden kunnen passen getest op het virus.(1) Ook werden vrouwen getest die in contact waren geweest met een positief getest persoon. Wanneer zij vervolgens een positieve testuitslag hadden werden zij geïncludeerd in het onderzoek. Vervolgend werden de placenta’s van deze vrouwen na de bevalling onderzocht.
In totaal deden er 36 zwangeren met Corona mee aan de studie. Van deze vrouwen moesten er 8 worden opgenomen in het ziekenhuis vanwege hun symptomen (22%). Van deze 8 vrouwen hadden 7 zuurstoftherapie nodig tijdens opname en werden 5 zelfs opgenomen op de Intensive Care.
Alle baby’s werden gelukkig levend geboren. Wel waren er 11 vroeggeboortes (31%), wat vaker voorkwam bij vrouwen die op het moment van bevalling actief ziek waren van Covid19. Het merendeel van de vroeggeboortes (90%) kwam doordat besloten werd een spoedkeizersnede te verrichten omdat de moeder(4 moeders) of de foetus (6 foetussen) in medische nood kwamen. Van alle pasgeborenen hadden 5 (13%) een wat minder vlotte start (APGAR score <7), ook dit gebeurde alleen bij moeders met actieve Covid19 tijdens de bevalling. Ook leek het geboortegewicht van de kinderen van moeders met actieve Covid19 wat lager uit te vallen, al was de groep te klein om dit echt hard te maken. (1)
Opvallende afwijkingen aan de placenta bij Corona
Opvallend was echter dat bij het onderzoeken van de placenta er in 62% van de placenta’s afwijkingen werden gevonden. Deze varieerden van ontstekingsverschijnselen en ontstekingscellen tot afgestorven cellen en aanwijzingen voor zuurstofgebrek. Een aantal van deze afwijkingen werd ook gewoon gezien in een eerder onderzoek met gezonde vrouwen, dus daar keken de onderzoekers niet van op. Maar vooral een bepaalde combinatie van ontstekingsverschijnselen en ontstekingscellen werden níet in deze gezonde groep gezien. Dit suggereert dat deze afwijkingen Covid-gerelateerd zijn. Nog interessanter is misschien wel dat er geen relatie werd gevonden tussen de ernst van de symptomen van de moeder en de gevonden afwijkingen in de placenta. De afwijkingen werden bijvoorbeeld niet alleen gevonden bij placenta’s van vrouwen die op de intensive care hadden gelegen, maar ook bij vrouwen met milde symptomen.(1)
Wat betekent dit voor zwangeren
Hoewel we eerder dachten dat het SARS-CoV-2 virus geen direct effect zou hebben op de placenta en daarmee mogelijk op de ongeboren baby lijkt het nu in dit onderzoek met een kleine groep vrouwen in een deel van de gevallen wél zo te zijn. Welk effect dit gaat hebben in de praktijk weten we nog niet.
Het is belangrijk je te realiseren dat dit een klein onderzoek is geweest in een geselecteerde populatie. Er werden alleen vrouwen geïncludeerd die in dit ziekenhuis zouden gaan bevallen. In Nederland bevalt lang niet iedereen in een ziekenhuis, dus mogelijk is deze populatie niet volledig representatief voor de volledige populatie aan zwangere vrouwen. Ook werden alleen vrouwen getest op SARS-CoV-2 (en geïncludeerd in de studie) met symptomen of hoog-risico contact. Of de gevonden afwijkingen ook zichtbaar zijn bij placenta’s van vrouwen die een symptoomloze besmetting hebben (en misschien niet eens getest zouden worden) weten we dus momenteel niet.
Ook weten de onderzoekers niet goed waarom de ene placenta wel de afwijkingen laat zien, maar de andere niet. Wel werden de afwijkingen vaker gezien bij vrouwen met (zwangerschap gerelateerde) suikerziekte. Hoe hard deze relatie echter is valt met zo’n kleine onderzoeksgroep nog niet te zeggen.
Daarnaast laat dit onderzoek zien dat toch een substantieel deel van deze jonge zwangere vrouwen op de Intensive Care moest worden opgenomen vanwege een Corona infectie. Iets wat we al wel wisten, maar hier nog weer eens bevestigd wordt.
Moeten we ons nu zorgen maken?
Vooralsnog is er denk ik geen reden tot paniek bij zwangere vrouwen. Wel is er denk ik steeds meer reden tot voorzichtigheid tijdens de zwangerschap, met steeds meer aanwijzingen dat Covid19 negatieve effecten kan hebben op zowel de ernst van ziekte van de moeder als op het ongeboren kind. Dit pleit daarmee voor vaccinatie van zwangere vrouwen. Vaccinatie beschermt niet alleen tegen ernstig ziek worden van Covid19, maar maakt ook de kans dat je het überhaupt krijgt kleiner. Ook al beschermt het je niet 100%, wanneer je kansen op het krijgen Corona kleiner worden zullen ook de kansen op deze afwijkingen aan de placenta (die overigens níet door vaccinatie veroorzaakt kunnen worden) verkleinen. Of vaccineren tijdens de zwangerschap wel veilig is? Dat lees je hier en hier.
Referenties
Disclaimer: Deze blog is geschreven vanuit mijn perspectief als arts. Ik geef in deze blog geen medisch advies, maar probeer de informatie te geven waarmee jij zelf kunt beslissen. Ik ben geen expert op het gebied van politiek, of economie, en schrijf daar dus ook niet over. Een pandemie is voor ons allemaal nieuw. Voor artsen, voor de overheid, voor iedereen. Beleid maken op het onbekende, met informatie die morgen alweer achterhaald kan zijn, is super moeilijk. Dat vergt mijns inziens ballen. En daarmee kunnen de keuzes die vandaag gemaakt worden, met de kennis van vandaag, over een half jaar zowel onzinnig als heel goed blijken. Dat is de onzekerheid waar beleidsmakers momenteel mee hebben te dealen. Ik probeer in deze blog met de medische kennis die ik heb informatie te geven over de medische kant van het verhaal, gebaseerd op de informatie die voor mij beschikbaar is op het moment van schrijven, d.d. 4-9-21. Ik word niet betaald of gesponsord voor het schrijven van deze blog, noch door mijn ziekenhuis, noch door de overheid of de farmaceutische industrie. Voor meer actuele informatie: ga naar www.rivm.nl