Is op je rug slapen gevaarlijk tijdens de zwangerschap?

Normaal gesproken slaap ik (gastblogger Jojanneke Bastiaansen) het liefst op mijn buik, met één been opgetrokken. Mijn man zegt wel eens dat het eruitziet alsof ik net van grote hoogte naar beneden ben gestort. ‘Nog een witte krijtlijn eromheen en het lijkt een plaats delict,’ luidt zijn nuchtere oordeel. Op je buik slapen zou volgens fysiotherapeuten ook bijna misdadig slecht zijn voor je lijf, omdat je nek dan in een rare hoek ligt en je ruggengraat inzakt. Maar voor mij voelt het vertrouwd, en dus bleef ik ook tijdens het begin van mijn zwangerschap op mijn buik slapen. Maar ja, die stulpte natuurlijk steeds verder uit.

Het liefst was ik toen op mijn rug gaan liggen, maar ik had van meerdere mensen gehoord dat dit gevaarlijk zou zijn voor de baby. Dat ik hem zou pletten door het gewicht van mijn buik. Die nare gedachte bleef door mijn hoofd spoken en dus rolde ik voortaan ’s avonds op mijn zij, waar ik krampachtig bleef liggen en natuurlijk lastig in slaap viel. Onnodige bangmakerij, lees ik nu in een artikel geschreven door twee hoogleraren. (1) Heb ik dan voor niks wakker gelegen?

Wat kan er gebeuren tijdens rugslapen?

Een baby wordt vooral in het derde trimester rap zwaarder. Bij 28 weken zwangerschap weegt een kindje gemiddeld 1200 gram, bij 40 weken is dat al 3500 gram! Slaap je op je rug, dan kan dat gewicht de grote ader die bloed terugvoert naar je hart (de vena cava) afklemmen. En daar kun je misselijk of duizelig van worden. In uitzonderlijke gevallen kan het ook de bloedtoevoer naar de placenta en de baby blokkeren en in theorie zou dat de kans kunnen vergroten op een stilgeboorte; de geboorte van een kind dat laat in de zwangerschap (na 28 weken) of rond de bevalling overlijdt. Een afschuwelijk idee natuurlijk, maar een theoretische mogelijkheid betekent niet dat het in de praktijk ook zo uitpakt.

Welk wetenschappelijk bewijs is er voor een verhoogde kans op een stilgeboorte als je op je rug slaapt?

Om te bepalen of er daadwerkelijk een verband is tussen slaaphouding en stilgeboorte, bundelden onderzoekers van vijf internationale studies in 2019 hun krachten. (2) Deze onderzoeksteam (de CRIBSS Group genoemd) was met name geïnteresseerd in de houding waarin zwangere vrouwen in slaap vallen. Die starthouding zou de meeste impact hebben omdat dit de positie is waarin je het langst ligt; de rest van de nacht ben je een stuk beweeglijker. (3) De onderzoekers analyseerden de gegevens van 851 vrouwen die na 28 weken zwangerschap een stilgeboorte hadden. Hun werd gevraagd om terug te denken aan de laatste ‘goede nacht’, voordat ze wisten dat de foetus niet meer bewoog. Wisten ze nog in welke houding ze in slaap waren gevallen? Ook een controlegroep van meer dan tweeduizend hoogzwangere vrouwen werd gevraagd naar hun slaaphouding. De uitkomst leek een nachtmerrie: zwangere vrouwen die dachten op hun rug in slaap te zijn gevallen hadden meer dan twee keer zo vaak een stilgeboren baby vergeleken met vrouwen die op hun zij in slaap vielen!

Maar, dat is gelukkig niet alles...

Volgens een nog groter Amerikaans onderzoek zit er echter een keerzijde aan de CRIBSS-studies. (4) De slaaphouding werd namelijk pas achteraf uitgevraagd, een poosje nadat het mis was gegaan. Het zou kunnen dat de herinnering van vrouwen aan hun slaaphouding vertekend was, juist omdat ze de niet-op-je-rug-slapen-uitdrukking kenden en ze zochten naar een verklaring voor het verlies van hun kind. Deze Amerikaanse onderzoekers vroegen daarom in hun eigen onderzoek meer dan achtduizend vrouwen niet achteraf maar tíjdens de eerste 30 weken van de zwangerschap naar hun slaaphouding. Een deel bestudeerden ze bovendien met een slaapmeter, die door middel van sensoren bijhield hoeveel de vrouwen draaien in hun slaap en in welke houding ze lagen. Slapen op de rug bleek in dit onderzoek NIET de kans op een stilgeboren baby te vergroten. Gelukkig maar!

Rugslapen tijdens je zwangerschap: een geruststelling

Het lijkt dus in ieder geval tot week 30 niet uit te maken in welke houding je slaapt. Er worden geen verschillen gevonden in babysterfte. Dus kennelijk wordt de ader niet zodanig afgeklemd dat het de gezondheid van de foetus beïnvloedt. Hoe dat zit voor de laatste 10 weken is nog niet helemaal duidelijk, maar verreweg de meeste vrouwen slapen dan sowieso niet (meer) op de rug. (2) Dat ligt gewoon ook niet meer lekker, met die zware buik. Als je ’s nachts al op je rug belandt, is er een dikke kans dat je vanzelf weer terugrolt. Bang zijn om op je rug te liggen en verstijven in de stabiele zijligging is dus echt niet nodig.

Over de gastauteur: Dit stuk is geschreven door Jojanneke Bastiaansen, gepromoveerd neurowetenschapper, columnist bij Ouders van Nu, en auteur van het boek Babybullshit en hoe het echt zit, waarin ze uitzoekt wat er klopt van klassieke bakerpraatjes als ‘scheer het donshaar van je baby voor een volle bos’ tot moderne mantra’s als ‘voorkom een depressie, eet je moederkoek’. In het boek duik je mee de wetenschap in en kun je testen hoe goed jouw bullshitradar werkt. Vol verrassende feiten die je gedurende de zwangerschap en baby- en peutertijd een beetje zullen geruststellen. Het boek is verkrijgbaar bij de boekhandel en online onder andere via de Libris webshop.

Referenties:

1.Fox & Oster (2019). The advice we give to pregnant women: Sleep on it. Obstetrics & Gynecology. https://doi.org/10.1097/AOG.0000000000003466

2.Cronin et al. (2019). An individual participant data meta-analysis of maternal going-to-sleep position, interactions with fetal vulnerability, and the risk of late stillbirth. EClinicalMedicine. https://doi.org/10.1016/j.eclinm.2019.03.014

3. McIntyre et al. (2016). A description of sleep behaviour in healthy late pregnancy, and the accuracy of self-reports. BMC Pregnancy Childbirth. https://doi.org/10.1186/s12884-016-0905-0

4. Silver et al. (2019). Prospective evaluation of maternal sleep position through 30 weeks of gestation and adverse pregnancy outcomes. Obstetrics & Gynecology. https://doi.org/10.1097/AOG.0000000000003458