De wind van verandering waait door de gangen van onze ziekenhuizen en zorginstellingen, maar welke mythes waaien er met de wind mee? In deze tijd van innovatie en groei zien we in de zorgsector nieuwe technologieën en behandelmethoden opkomen, en daarmee ook allerlei verhalen en meningen.
Duurzaamheid, een hot topic, blijft hierbij niet achter. Er zijn nogal wat misverstanden over wat duurzaamheid in de zorg nu echt betekent. Terwijl we stappen zetten naar een milieubewustere zorg, is het belangrijk om goed geïnformeerd te zijn. In deze blog duik ik (Gastblogger Laurens van Oost) in de meest gehoorde mythes over duurzaamheid in de zorg en scheiden we de feiten van de fabels.
1. Duurzame zorg is duurder
Fabel, het idee dat duurzame zorg een grotere financiële last zou zijn, is allang achterhaald. Sterker nog, duurzame maatregelen kunnen op de lange termijn juist voor flinke kostenbesparingen zorgen. LED-verlichting is hier het schoolvoorbeeld van. Hoewel de initiële kosten misschien wat hoger liggen, betalen ze zichzelf snel terug door hun lage energieverbruik en lange levensduur.
Het slimme ontwerp van ziekenhuizen kan ook bijdragen aan financiële besparingen. Door bijvoorbeeld meer gebruik te maken van natuurlijk licht door strategische plaatsing van ramen, verminderen de kosten voor kunstlicht. Ook kunnen systemen zoals regenwateropvang op termijn geld besparen door het verminderde gebruik van kraanwater.
Groene daken zijn een andere duurzame investering die op den duur geld bespaart. Ze zorgen niet alleen voor natuurlijke isolatie waardoor stookkosten in de winter en koelkosten in de zomer verminderen, maar kunnen ook de levensduur van het dak zelf verlengen door bescherming te bieden tegen het weer.
Het kiezen voor herbruikbare medische hulpmiddelen kan ook financieel voordeel opleveren. De initiële investering in duurzamere apparatuur kan hoger zijn, maar de terugkerende kosten van wegwerpartikelen worden hiermee verminderd.
Als we de financiële voordelen van al deze duurzame maatregelen bij elkaar optellen, wordt het duidelijk: duurzame zorg is niet alleen ecologisch verantwoord, maar ook economisch gezien een slimme keuze.
2. Recycling in ziekenhuizen is te complex
Fabel, recycling van afval in ziekenhuizen wordt vaak als een te complexe taak gezien, maar deze opvatting berust meer op misvattingen dan op feiten. Terwijl de prioriteit in de zorg ongetwijfeld bij patiëntveiligheid ligt, hoeft dit niet te betekenen dat duurzaamheid op de tweede plaats komt.
Het beeld dat alleen een klein deel van het ziekenhuisafval recyclebaar is, is simpelweg niet waar. Uit onderzoeken blijkt dat het merendeel van dit afval potentieel recyclebaar is. Denk aan gebruikte papieren handdoeken, plastic verpakkingen, kartonnen dozen en glazen flessen. Als we deze materialen van stortplaatsen kunnen weghouden, is dat al een grote winst voor het milieu.
Een van de grootste uitdagingen is het opleiden en informeren van het ziekenhuispersoneel. Wanneer medewerkers zich bewust zijn van het belang van recycling en de juiste procedures kennen, wordt het proces al een stuk eenvoudiger en efficiënter. In plaats van zich te laten intimideren door de uitdaging, kunnen we stappen zetten om recycling tot een routine te maken.
Goede recycling begint bij de bron. Dit betekent dat er geïnvesteerd moet worden in de juiste hulpmiddelen, zoals duidelijk gemarkeerde containers voor verschillende soorten afval. Het gaat niet alleen om de fysieke hulpmiddelen, maar ook om de cultuur binnen het ziekenhuis. Een omgeving die recycling aanmoedigt en faciliteert, zal sneller resultaten zien.
3. Duurzame medische producten zijn net zo effectief als niet duurzame producten
Feit. Het vertrouwen in de effectiviteit van medische producten is essentieel, en enige aarzeling in het gebruik van duurzamere alternatieven is begrijpelijk. Maar de wetenschap ondersteunt het idee dat duurzame medische producten niet onderdoen voor hun traditionele tegenhangers.
Herbruikbare chirurgische instrumenten zijn een uitstekend voorbeeld van duurzaamheid zonder compromissen. Studies tonen aan dat, mits correct gesteriliseerd, deze instrumenten even effectief zijn als hun wegwerpvarianten. Bovendien zijn ze vaak van een superieure kwaliteit, wat zorgt voor verbeterde precisie tijdens chirurgische ingrepen. Dus door te kiezen voor duurzame instrumenten, verzekeren medische instellingen niet alleen een milieubewuste keuze, maar handhaven ze ook de hoogste standaarden in patiëntenzorg.
Biologisch afbreekbare hechtingen zijn een ander voorbeeld. Deze kunnen het risico op postoperatieve infecties verminderen door het elimineren van de noodzaak om hechtingen later te verwijderen, wat op zijn beurt het genezingsproces kan bevorderen. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat patiënten minder allergische reacties ervaren met biologisch afbreekbare producten. Het succesvolle gebruik van deze producten in landen zoals Zweden toont aan hoe zorginstellingen met vertrouwen kunnen overstappen op duurzamere medische hulpmiddelen zonder in te boeten aan kwaliteit of effectiviteit.
4. Duurzaamheid in de zorg gaat niet alleen over het milieu
Feit. Duurzaamheid in de zorg gaat over meer dan alleen groene initiatieven en het milieu. Het is een misverstand dat duurzaamheid zich enkel richt op zaken als energiebesparing, recyclen of het beperken van afval. Terwijl deze aspecten zonder twijfel belangrijk zijn, is duurzaamheid in de zorgsector een veelomvattend concept dat zich uitstrekt tot het sociaal-maatschappelijke en economische leven van zowel patiënten als medewerkers.
Stel je een ziekenhuis voor dat niet alleen milieuvriendelijke schoonmaakmiddelen gebruikt, maar ook een omgeving creëert die bijdraagt aan het snellere herstel van patiënten. Onderzoek heeft aangetoond dat patiënten die herstellen in een natuurlijke en kalmerende omgeving sneller beter worden. Het gaat dus niet alleen om het kiezen voor duurzame producten, maar ook om het welzijn van de patiënten te bevorderen.
Daarnaast is het personeel in de zorgsector het kloppend hart van de instelling. Wanneer een zorginstelling actief streeft naar duurzaamheid, heeft dit een positieve invloed op de tevredenheid van de medewerkers. Een duurzaam ziekenhuis gaat verder dan alleen milieubewuste keuzes maken. Het betekent ook investeren in de gezondheid, het welzijn en de tevredenheid van het personeel. Werknemers die werken in een omgeving die hun welzijn waardeert, zijn vaak meer betrokken en tevreden.
5. Duurzaamheid is slechts een 'trend' in de zorg
Fabel. De term duurzaamheid is in veel sectoren een modewoord geworden, wat soms scepticisme opwekt over de werkelijke impact en het langdurige engagement achter deze beweging. In de zorg kan het gemakkelijk worden afgedaan als een voorbijgaande trend, gezien de overweldigende urgentie van directe patiëntenzorg en andere acute behoeften. Echter, duurzaamheid in de gezondheidszorg is een begrip dat diep geworteld is in de essentie van wat het betekent om zorg te verlenen. Zorgverleners ontkomen er niet aan om vooruit te kijken en te plannen voor de toekomst.
De wereld verandert namelijk snel en ingrijpend. De bevolking groeit en veroudert. We ervaren meer frequente en intense weersverschijnselen als gevolg van klimaatverandering, van hittegolven tot orkanen. Deze scenario's zullen ongetwijfeld een enorme druk leggen op onze gezondheidsdiensten, denk aan schaarste in energie voor medische apparatuur en water voor medische procedures. In deze context is duurzaamheid geen keuze, maar een noodzaak. Het is een strategie om proactief te zijn en deze veranderingen voor te blijven.
En dan is er nog het element van maatschappelijke druk en verwachting. Steeds meer mensen worden zich bewust van de uitdagingen van klimaatverandering en het belang van duurzaamheid. Ze verwachten dat de instellingen die voor hun gezondheid zorgen ook verantwoordelijkheid nemen op het gebied van duurzaamheid. Deze druk vanuit de gemeenschap gaat niet zomaar weg; in feite zal hij waarschijnlijk alleen maar toenemen.
Duurzaamheid is een fundamentele verandering die wordt gedreven door zowel externe factoren als de intrinsieke waarden van de gezondheidszorg zelf. En in die zin is het geen tijdelijke ontwikkeling maar een blijvende verschuiving naar een meer holistische en toekomstgerichte gezondheidszorg.
Conclusie
In de gezondheidszorg blijkt duurzaamheid niet zomaar een voorbijgaande trend te zijn. Integendeel, zorg die duurzaam is, levert niet alleen financiële voordelen op maar is ook effectief in de uitvoering. Deze vorm van zorg omvat een brede benadering die verder gaat dan alleen milieubewustzijn, en kijkt naar alle facetten van zorgverlening. En hoewel recycling in ziekenhuizen complex kan zijn, toont de praktijk aan dat het haalbaar is met de juiste inzet, middelen en bewustzijn. In een tijd waarin vertrouwde methoden samengaan met moderne innovaties, moeten welzijn en duurzaamheid, en de combinatie daarvan, zichzelf opnieuw uitvinden. Obstakels zullen met vernieuwende oplossingen worden aangepakt en twijfels moeten door tastbare resultaten worden weggenomen. De reis naar duurzame zorg is er één van voortdurende ontdekking, maar de richting is duidelijk: op naar een groene, glanzende en gezonde toekomst.
Over de gastauteur: deze blog is geschreven door Laurens van Oost. Hij werkt voor www.greencareacademy.nl, een start-up die zich sinds 2019 volledig richt op duurzame zorg.
Referenties
Anåker, A., & Elf, M. (2014). Sustainability in nursing: A concept analysis. Scandinavian journal of caring sciences, 28(2), 381-389.
Capolongo, S., Bottero, M. C., Lettieri, E., Buffoli, M., Bellagarda, A., Birocchi, M., ... & Volpatti, L. (2015). Healthcare sustainability challenge. Improving Sustainability During Hospital Design and Operation: A Multidisciplinary Evaluation Tool, 1-9.
Lennox, L., Maher, L., & Reed, J. (2018). Navigating the sustainability landscape: a systematic review of sustainability approaches in healthcare. Implementation Science, 13(1), 1-17.
Fleiszer, A. R., Semenic, S. E., Ritchie, J. A., Richer, M. C., & Denis, J. L. (2015). The sustainability of healthcare innovations: a concept analysis. Journal of advanced nursing, 71(7), 1484-1498.
Molero, A., Calabrò, M., Vignes, M., Gouget, B., & Gruson, D. (2021). Sustainability in healthcare: perspectives and reflections regarding laboratory medicine. Annals of laboratory medicine, 41(2), 139-144.
Hovlid, E., Bukve, O., Haug, K., Aslaksen, A. B., & von Plessen, C. (2012). Sustainability of healthcare improvement: what can we learn from learning theory?. BMC health services research, 12, 1-13.